Blokada grada Sarajeva od strane JNA i srpskih snaga koja je otpočela u aprilu 1992. godine prerasla je u potpunu vojnu opsadu glavnog grada Bosne i Hercegovine. Početak opsade značio je i suočavanje sa ograničenom mogućnošću kretanja ali i oskudnosti u osnovnim životnim potrebštinama za preko 250 000 građana Sarajeva koji su ostali u gradu i koji su bili svakodnevno izloženi srpskih artiljerijskim i pješadijskim napadima. Vremenom je obustavljen i javni gradski saobraćaj, prekinute su telefonske linije, tako da su građani Sarajeva ostali gotovo u potpunosti odsječeni od ostatka svijeta. Sve navedene teškoće znatno su se odrazile i na najsloženiji ratni izazov: odbranu grada. Oskudno naoružani branioci grada uspjeli su uspostaviti linije odbrane unutar grada i stabilizovati ih. Osim zaplijenjenog naoružanja tokom iseljavanja JNA iz kasarni unutar grada i iz bojeva, drugog načina opskrbe sredstvima za odbranu nije bilo. Dva pokušaja transporta određenih količina oružja i municije iz Visokog tokom druge polovine aprila 1992. godine završena su bez uspjeha uz žrtve na strani pripadnika TO Republike BiH. U narednim mjesecima branioci Sarajeva snabdijevali su se isključivo iz ratnog plijena. Značajne količine naoružanja zaplijenjene su 18. aprila akcijom Specijalne jedinice MUP-a i pripadnika TO u fabrici Pretis, Pofalićkom bitkom, te tokom borbi za brdo Žuč tokom cijele 1992. godine. Također, značajne količine naoružanja zaplijenjene su i tokom pretresa stanova srpskih civila koji su naoružanje dobili od strane SDS-a i JNA pred sami rat.
U krajnjoj nuždi korišten je kanal kojim je UN dostavljao humanitarnu pomoć opsjednutom gradu, korištenjem duplog dna kontejnera sa humanitarnim materijalom i boca sa kiseonikom. Međutim, otkrivanjem ove rute od strane srpske vojske pošiljke su prekinute. Ovaj put nametao se za korištenje sam od sebe. U zoni Aerodroma prsten opsade bio je najtanji. Između linija odbrane Armije Republike Bosne i Hercegovine na Dobrinji i Butmiru bio je samo prostor aerodromske piste koji su od juna 1992. godine posjedale i kontrolisale snage UN-a. Bokove aerodromskog prostora kontrolisale su snage Vojske Republike Srpske. Duž prostora, koji je bio opasan nizom bodljikavih žica, neprekidno su patrolirali transporteri UN-a, a noću, kada je prelaz jedino i bio moguć, pistu su osvjetljavali reflektori i svjetleće rakete. Svjetleće rakete ispaljivali su i pripadnici VRS na svaku sumnju u kretanje pistom, poslije čega su otvarali mitraljesku vatru u ravni piste. Preko piste prenošena je municija, njime su se kretali borci i starješine ARBiH upućivani na zadatke izvan Sarajeva, ali i civili u nadi da će izvan sarajevskog opsadnog prstena vidjeti svoje porodice. Svi ti prolazi često su završavali kobno. Zbog svega navedenog rodila se ideja o izgradnji sarajevskog ratnog tunela ispod piste.
U decembru 1992. godine pomoćnik komandanta 1. korpusa za logistiku Rašid Zorlak odlučio je ispitati mogućnost prolaska ispod piste sa jedne na drugu stranu korištenjem drenažnog sistema. U tom cilju naređeno je načelniku saobraćajne službe 1. korpusa Mehmedu Konakoviću da pronađe i kontaktira pogodne ljude za takav zadatak. Ovaj je izabrao Nedžada Brankovića i Fadila Šeru. Nakon obavljenog razgovora sa njima 22. decembra 1992. godine isti su imenovani za stručni tim za izradu operativnog plana osposobljavanja saobraćajne infrastrukture u zoni odgovornosti 1. korpusa. Za realizaciju plana bilo je neophodno pronaći građevinske planove Aerodroma. U tom cilju članovima stručnog tima 25. decembra 1992. godine izdato je ovlaštenje po kojem su za potrebe vojne jedinice 5021, odnosno Komande 1. korpusa, mogli od institucija kod kojih ih pronađu privremeno izuzeti svu potrebnu dokumentaciju za izradu “operativnog plana”. Tim unutar grada nije pronašao plan a saznalo se da jedan primjerak posjeduje UN na samom Aerodromu. Da bi se saznao barem okviran plan stupilo se u kontakt sa Ahmetom Pašićem, inženjerom koji je učestvovao u izgradnji Aerodroma. Dobiveni podaci ugasili su ideju o korištenju drenažnog sistema za prolaz ispod piste, jer ga nije bilo. Ipak, ideja o prolazu ispod piste nije nestala. Nove konsultacije obavljene su sa inženjerom Šemsudinom Kadribašićem o geotehničkim karakteristikama tla ispod piste i mogućnostima izgradnje podzemnih objekata. Iako je dobijeno stručno mišljenje bilo nepovoljno odlučeno je da se aktivnosti nastave.
Branković i Šero su 6. januara 1993. godine otišli na Dobrinju da prikupe terenske podatke, izvide lokalitet za eventualnu gradnju i definišu trasu. Sa pripadicima 5. brdske brigade ARBiH obišli su položaje oko aerodroma koji su bili najpovoljniji za početak izgradnje. Odabrani su objekti na Dobrinji i Butimiru na kojima će biti geodetska stanica za određivanje osnovne trase i kasniju geodetsku kontrolu. Donesen je zaključak da bi se objekat trebao istovremeno graditi sa obje strane. Izvještaj je podnesen sektoru logistike Komande 1. korpusa poslije čega je prikupljen neophodan materijal. Kao nosilac radova određen je stručni tim imenovan 22. decembra 1992. godine, odnosno inženjeri Šero i Branković. Ovo naređenje značilo je definitivno rađanje jasne ideje o izgradnji Tunela ispod sarajevskog Aerodroma. U ovom aktu budući objekat naveden je pod nazivom komunikacija “D-B”, odnosno komunikacija Dobrinja – Butmir. Rad na projektu započeo je odmah, a u tim je uključen i građevinski operativac Ibrica Fazilć, te Mujo Dardagan, Nedžad Mašnić, Dževad Djana, Omer Varupa i Rasim Gec. Komandant 1. korpusa ARBiH Mustafa Hajrulahović naredio je 12. januara 1993. godine komandantima 5. brdske brigade na Dobrinji Ismetu Hadžiću i 4. motorizovane brigade u Hrasnici Fikretu Prevljaku da pruže svu neophodnu stručnu, materijalnu, i pomoć u ljudstvu za realizaciju projekta. U cilju da projekat ne procuri u javnost realizacija je zadržana u uskom krugu ljudi. Najveći problem predstavljali su obezbjeđenje radne snage i drvne građe. Za početak dogvoreno je da se angažuje ljudstvo iz Civilne zaštite Dobrinje, na iskopu pristupne tranšeje do ulaznog prostora u Tunel. Prva grupa od šest ljudi stručnom timu data je na raspolaganje 29. januara 1993. godine i to zapravo predstavlja stvarni početak radova na izgradnji objekta “D-B”. To će, do sredine marta, ostati jedina stalna podrška realizaciji projekta koji je u narednih mjesec i po dana iskopan u dužini od 85 metara. Skromni rezultati ostvareni su uz brojne poteškoće i nerazumijevanja. Kada je zbog slabog kvaliteta materijala došlo do urušavanja sedam metara tunela bilo je jasno da je neophodna šira podrška, reorganizacija i kvalitetniji pristup projektu.
U drugoj polovini januara 1993. godine neslavno se završila operacija deblokade Sarajeva “Koverat”. Uslijed sve zategnutijih odnosa sa HVO u srednjoj Bosni kao i Hercegovini deblokada grada vojnim putem bila je sve nerealnija. Poteškoće u odbrani Stupa tokom marta 1993. godine, dodatno će ojačati podršku realizaciji projekta. Kontaktiran je RMK Inženjering iz Zenice u pogledu mogućnosti da ovo preduzeće organizuje operativu sarajevskog ŽGP na slobodnim teritorijama i sa njima preuzme izgradnju Tunela sa butmirske strane. Ova firma je 10. marta dostavila predračun radova i nacrt ugovora. Iako do angažmana RMK nije došlo, ubrzo je uslijedila podrška projetku koja je vrlo brzo dala dobre rezultate. Na dobrinjskoj strani je u periodu od 15. do 18. marta formirana kvalifikovana ekipa za rad na Tunelu sastavljena od boraca 1. i 2. motorizovane brigade, 1. brdske brigade, 10. brdske brigade te 101. i 102. motorizovane brigade. Dodatnu popunu sa 44 čovjeka izvršila je 5. motorizovana brigada. Obezbjedivši sva neophodna sredstva radovi su započeli 26. marta. U međuvremenu je jedan od glavnih ljudi na projektu, Fadil Šero tražio dozvolu da posjeti porodicu u Splitu. Iz posjete se nije vratio tako da je praktično dezertirao sa zadatka. To je izazvalo zastoj na butmirskoj strani, koju je on nadgledao. Nakon konsoldacije 23. aprila započelo je kopanje pristupne tranše u dužini od 87,5 metara koja je dovršena 7. maja 1993. godine.
U toku izgradnje Tunela velike poteškoće činila je srpska artiljerija. Situacija je postala još teža kada je VRS došla do saznanja da se izvode radovi na izgradnji Tunela. Dejstva vatrom po zoni u kojoj su izvođeni radovi ometali su graditelje, a prilikom granatiranja Dobrinje u noći 16/17. juna 1993. godine poginuo je graditelj tunela i pripadnik 5. motorizovane brigade Medžid Arifović, dok su četiri borca ranjena. Osim neprijateljske paljbe radovi su često prekidani zbog prestanka snabdijevanja elektirčnom energijom, naftom i plinom. Ipak, velikim naporima tunel je probijen 30. jula 1993. godine u 20:50 spajanjem trase iz dva pravca. Proboj Tunela desio se u jednom od najkritičnijih momenata za odbranu Sarajeva uslijed žestoke srpske ofanzive na Igman, zbog čega je već u prvom satu iz grada kroz tunel prošlo oko 500 pripadnika ARBiH koji su upućeni na Igman kao ispomoć odbrani. U konačnici ukupna dužina Tunela iznosila je 785,5 metara podijeljena u četiri dionice. Radovi sa Dobrinjske strane trajali su 127 dana, od čega 104 aktivna, što znači da je u prosjeku kopano 3,17 metara dnevno. Sa strane Butmira radovi su trajali 77 dana, od čega 71 aktivan dan. Prosječno je dnevno kopano 3,15 metara Tunela. Ukupna količina utrošenog materijala za izgradnju iznosila je približno 3 500 tona
Komentariši