Ostrogotsko uređenje
Ukoliko se računa od 490. godine i bitke kod Ade, Teodorikova vladavina u Italiji je trajala 36 godina, a u načelu je predstavljala nastavak Odoakarovog režima. Teodorik je najprije morao da naseli svoje ljude i to je učinjeno na isti način kao i za vrijeme njegovog prethodnika. Ostrogoti su najvećim dijelom zamijenili pobijene i protjerajene Odoakarove Germane, a neki od njih su stali uz Teodorika i ostali na svojim posjedima. Opšti princip dodjelivanja trećine rimskih imanja Gotima je ostao na snazi.
Pod Odoakarom i Teodorikom formalni odnos Italije prema Carstvu je bio mnogo bliži i jasniji nego u slučaju svih ostalih germanskih država. Iako praktično nezavisna, ona je i u Rimu i u Konstantinopolisu smatrana dijelom Carstva u punom smislu te riječi. Za razliku od vizigotskih vladara, Odoakar i Teodorik u datiranju nikada nisu koristili godine svoje vladavine. Dok su Goti bili isključeni iz civilne službe, u vojnoj službi je važilo obratno pravilo. Vojni položaji uskraćeni su Rimljanima koji nisu podlijegali vojnoj obavezi, a vojska i oficirski kadar su bili isključivo gotski.
Pošto je Gotima bila uskraćena civilna služba, podrazumijeva se da oni nisu mogli biti senatori. Pod ostrogotskim kraljevima senat je nastavio da postoji i da obavlja iste funkcije kao i u V stoljeću. Položaj senata je bio takav da on nije imao političku moć i njegova ovlaštenja bila su praktično ograničena na poslove grada Rima. Status Teodorika kao carskog upravljača i status Italije kao dijela Carstva vidi se po tom što je kovanje novca i donošenje zakona ostalo suvereno carsko pravo. Teodorik nije pretendovao na pravo kovanja novca, osim kao potčinjeni u odnosu na cara.
Vrlo bitno je definisanje zakonskog statusa Gota u Italiji. Poput Odoakarovih Germana, Goti koje je Teodorik naselio imali su pravno identičan status plaćenika ili stranaca. Goti su bili strani vojnici bez rimskog građanstva. To naravno ne znači da se na njih nije odnosio rimski zakon. Trebalo bi razlikovati one zakone koji imaju teritorijalnu od onih koji imaju personalnu primjenu.
Teritorijalnim zakonima pripadaju svi oni koji se tiču krivičnih pitanja i međusobnih odnosa. Personalni zakoni važili su samo za rimske građane i uglavnom su se ticali braka i nasljeđivanja. Oni nisu važili za doseljenike i u slučaju da doseljenik umre na rimskom tlu, njegovu imovinu dobija država. Za njih nisu važili zakoni o nasljeđivanju, pa nije bilo ni zakonitog nasljednika. Ovdje dolazimo do još jednog ograničenja Teodorikove moći. On nije mogao da pretvori Gota u Rimljanina i da daje pravo rimskog građanstva – to je pravo imao samo car.
Goti su bili strani vojnici i njihov vojni status određivali su nadležni sudovi zaduženi za njih. Rimsko pravilo tog doba je bilo da vojnik može da odgovara jedino pred vojnim sudom i Teodorik je po ovom principu uveo vojne sudove za Gote. Bez obzira na pripadnost tužitelja, svi sporovi između Gota i Rimljana iznođeni su pred vojne sudove. Što se tiče personalnog prava, Goti i Rimljani su živjeli jedni pored drugih, svaki prema svojim zakonima. Teodorik je poput cara imao vrhovni vladarski sud koji je mogao da povuče bilo koji slučaj sa nižeg suda ili da opozove njegovu presudu. Nasuprot zakonodavstvu, germanski kraljevi u Italiji su u domenu dijeljenja pravde potvrdili svoju stvarnu vlast.
Za strane naseljenike Teodorik je bio kralj, pa je svoj položaj označio latinskom titulom rex, ali sebe nikada nije zvao rex Gothorum (kralj Gota). To je bilo prije svega zbog njegovog odnosa prema rimskom stanovništvu. Iako su formalno i zakonski rimski građani Italije bili podanici bizantskog cara, politički i praktično gledano oni su se nalazili u rukama Teodorika koji je bio njihov stvarni vladar. Jednostavna i maglovita titula rex predstavljala je najadekvatniji termin da označi njegovu vrhovnu vlast i nad germanskim naseljenicima i rimskim građanima.
Pod Teodorikom je bila aktivna ustanova tuitio u kojoj se sreće germanski uticaj, ali je rimskog porijekla. Svako ko je smatrao da se nalazi u opasnosti mogao je da zatraži posebnu zaštitu i sudija je morao da mu dodijeli službenika koji bi mu pomagao i čuvao ga. U ostrogotskoj Italiji tuitio je igrao veoma važnu ulogu i uglavnom je predstavljao zaštitu koju je pružao lično kralj. To je bio jedan od načina kojima je vladar čuvao red i mir između dva naroda: zaštita Rimljana od Gota i obratno.
Teodorikovi podanici, Goti i Rimljani, međusobno su bili odvojeni na dva načina: religijom i pravnim statusom. Kada je religija u pitanju, gotski vladar je bio potpuno tolerantan. Njegov princip je bio: „ne možemo zapovijedati religijom, jer niko ne može biti natjeran da vjeruje protiv svoje volje“. Ostrogotski vladar je jedino želio preobratiti Jevreje. Međutim, i prema njima je u potpunosti vodio podnošljivu politiku.
U vanjskoj politici Teodorik je djelovao kao nezavisni vladar i njegov veliki cilj na ovom polju je u skladu sa njegovim nastojanjima unutar kraljevine. Kako je njegova namjera bila da u Italiji održi red i mir, tako je i širom zapadne Europe nastojao da sačuva mir i postojeći poredak. Četiri glavne sile na ovom prostoru su bili Vizigoti, Vandali, Burgundi i Franci. Teodorik je najtješnje sarađivao sa bliskim srodnicima Vizigotima.
Jednu od svojih kćeri je udao za vizigotskog kralja Alarika, a drugu za Sigismunda, koji je postao kralj Burgunda nakon smrti svog oca Gundobada. Za svoju drugu ženu Teodorik je uzeo jednu franačku princezu, Klodovikovu sestru. Njegova sestra se udala za vandalskog kralja Trasamunda. Na taj način, on je preko brakova uspostavio bliske veze sa svim glavnim silama na zapadu.
Teodorikovi porodični savezi ipak nisu spriječili sukob između Franaka i Vizigota u Galiji. On je učinio sve što je bilo u njegovoj moći da to zaustavi. Sačuvana su tri pisma koja je tada poslao Alariku, Gundobadu i Klodoviku. Njegova nastojanja su bila uzaludna. Međutim, interesantno je da Teodorik nije pružio obećanu pomoć svom zetu Alariku. On izgleda nije očekivao da će Burgundi stati na stranu Franaka i da će mu presjeći put 507. godine, te ga na taj način spriječiti da dođe u Akvitaniju i uključi se u borbu.
Sljedeće 508. godine njegovi generali su vodili rat u Galiji. Uspjeli su da priteknu u pomoć i da sačuvaju Narobnsku Galiju za Vizigote. Ovi ratovi su proširili i teritoriju kojom je Teodorik vladao. Provansa je preoteta od Burgunda i pripojena Italiji. Teodorikova moć je dodatno porasla. Pošto je bio regent maloljetnog vizigotskog kralja, svog unuka Amalrika, Teodorik Veliki je bio stvarni vladar i Vizigota. Vlast nad Španijom povjerena je Teodoriku koji je do kraja vladavine u svoje ime potpuno nezavisno upravljao Španijom.
Teodorik je svoje carstvo u Italiji proširio po cijeloj Dalmaciji u rimskim granicama, na južni dio Norika i Panonije, te cijeli Srijem sa Singidunumom, koji je 507. godine oduzeo od Gepida. Područje Balkanskog poluostrva, koje je došlo pod ostrogotsku vlast, podijeljeno je na više upravnih jedinica. Jedna je sa središtem u Saloni obuhvatala cijelu Dalmaciju i Saviju, druga sa središtem u Sirmiumu obuhvatala Srijem, treća Norik sa središtem u Teurniji i četvrta Veneciju sa Istrom. Broj Ostrogota na području Balkana bio je razmjerno mali. Veći dio sačinjavale su vojničke posade razmještene uzglavne saobraćajne puteve i u pograničnim krajevima.
Za vrijeme četrdesetogodišnje, relativno mirne ostrogotske vladavine područje Balkana se oporavljalo od pustošenja koja su činili, u najvećoj mjeri, Huni. Opet su obnovili mnogobrojne porušene gradove i većina ih je dočekala dolazak Avara. Privreda je oživjela, a osim rimskog novca korišten je ostrogotski kovani novac. Taj su uspon privremeno prekinulo borbe sa Bizantincima od 535. do 555. godine, koje su djelomično vođene i na Balkanu. Pod Bizantskim carstvom bilo je cijelo područje Balkana osim Srijema, kojeg su Gepidi zauzeli već oko 540. godine i Panonije, prepuštene Langobardima 546. godine.
Germanska osvajanja na tlu Bosne i Hercegovine, koja su imala samo prolazan značaj, nisu ostavila za sobom većih kulturnih ni bilo kakvih drugih većih tragova. Kršćanstvo se, recimo, sačuvalo samo u rimskom obliku, bez ikakvih tragova arijanstva. To nam dokazuju i arheološka nalazišta. Naime, rijetka su nalazišta koja ukazuju na nešto germansko.
Komentariši