Sav književni rad u srednjovjekovnoj Bosni odvijao se u okviru religijske sfere djelovanja. Vjerska problematika u Bosni je bila veoma složena, jer su u Bosni postojale tri crkve. Za književno djelovanje najveći značaj je imala Crkva bosanska, o čemu nam svjedoče sačuvani spomenici. Pripadnici Crkve bosanske, čija je književnost najrelevantnija za bosansko područje, živjeli su uglavnom na selima, a pojedini su boravili i na dvorovima vlastele, jer su ih podržavali i pripadali istoj vjeri.
Vrijeme trajanja bosanske samostalne države se skoro u cjelosti poklapa sa postojanjem autohtone Crkve bosanske, koju su katolička i pravoslavna crkva smatrale heretičkom. Bez obzira na različita mišljenja među historičarima o vremenu kada je nastala Crkva bosanska, ona je postojala u Bosni veoma dugo, njeno djelovanje nije bilo ilegalno, već je bila priznata i prihvaćena, a određeno vrijeme je uživala i povlašten položaj. Crkva bosanska je opstala sve do političkog sloma Bosne 1463. godine, a tragovi njenog postojanja zabilježeni su i u prvim desetljećima osmanske vladavine, što nam dokazuju osmanski defteri koji bilježe posjede krstjana. Pokušaji katoličke crkve da unište Crkvu bosansku trajali su dva i po stoljeća, ali nisu dali odlučujuće rezultate sve do polovine XV stoljeća i dolaska nove religije.
Interesantna je činjenica da je sredinom XV stoljeća, između 1443. i 1461. godine, napisan Radosavljev zbornik, koji je prema kolofonu na kraju teksta radio Radosav dijak za Gojsava krstjanina u vrijeme dida Ratka. To je najbolji dokaz da je u to vrijeme Crkva bosanska još uvijek bila aktivna u Bosni. Bitno je napomenuti da upravo Radosavljev zbornik u svojoj kompoziciji sadrži specifične elemente na osnovu kojih se ovaj kodeks može povezati sa heretičkim sektama. Cijeli kodeks se sastoji samo od Apokalipse, kojoj je dodaj jedan specifičan molitveni obred, što je jedinstveno u sačuvanoj bosanskoj književnosti. O vjerskom učenju Crkve bosanske može se zaključiti na osnovu malobrojnih glosa u pojedinim rukopisima, koje služe kao komentari biblijskog teksta, odnosno neka vrsta njegovog tumačenja.
Više na sljedećoj strani…
Komentariši