Za Amazonke su vezivani mnogi mitovi koji su ih uglavnom predstavljali kao surove, ozloglašene ratnice. Verovalo se i da su još u drevno vreme nosile pantalone, tetovirale se, ubijale muškarce, sakatile se kako bi lakše koristile luk i strelu, da su bile loše majke… Međutim, šta je od svega toga istina?
U grčkoj mitologiji, Amazonke su pripadnice drevnog naroda žena ratnica. Prema pojedinim teorijama, naziv potiče od iranskog „ha-mazan” sa značenjem „ratnici” ili od grčkog „a-mazos” što znači „bez dojke”. Takođe, postoji pretpostavka da su Amazonke dobile ime od grčkog „a-maso” što znači „ne dira (muškarce)”, zatim od „maza” – kavkaske reči za Mesec koja ukazuje na obožavanje mesečeve boginje… Ono što je sigurno jeste da se, pored brojnih pretpostavki, ipak ne zna tačno šta označava ova reč.
Prema grčkim mitovima, Amazonke su živele u oblasti Pont blizu Crnog mora. Tamo su osnovale svoje kraljevstvo, i živele pod vlašću kraljice Hipolite. Verovalo se i da su osnovale brojne gradove, među kojima su Smirna i Efes. Pominju ih Eshil, Herodot, Homer i drugi antički pisci i naučnici. Eshil navodi da potiču iz oblasti Skita, Herodot ih naziva „Androktonama” – ubicama muškaraca, pominju se i u mitu o Argonautima gde su živele na ostrvu Lemnosu same, jer su pobile sve svoje muškarce. Pojedini biografi Aleksandra Velikog pominju amazonsku kraljicu Talestridu koja je rodila njegovo dete. U Vergilijevoj „Eneidi”, ratnica-devica Kamila asocira na mitske Amazonke.
Prema narodnom verovanju, Amazonke su živele u oblasti Pont kraj Crnog mora, gde su osnovale kraljevstvo pod vođstvom kraljice po imenu Hipolita („ona koja pušta svoje konje na slobodu“). Prema verovanju, osnovale su mnoge gradove, između ostalih Smirnu, Efes, Sinop i Pafos. Prema Eshilu, u davnoj prošlosti živele su u zemlji Skita, pored Azovskog mora, ali su se kasnije preselile u Temiskru, na reku Termodon (danas reka Terma u severnoj Turskoj). Herodot ih je nazivao Androktonama — ubicama muškaraca — i tvrdio je da su se na skitskom jeziku zvale Oiorpate i da je to skitsko ime imalo isto značenje. Prema nekim verzijama narodnih verovanja, muškarcima nije bilo dozvoljeno da borave i da imaju seksualne odnose u zemlji Amazonki, ali jednom godišnje, u cilju održanja vrste, Amazonke su posećivale Gargareance, susedno pleme sastavljeno samo od muškaraca. Muška deca koja bi se rodila nakon tog susreta bila su ili ubijana, ili slana njihovim očevima ili napuštena u divljini na milost i nemilost divljim zverima, a ženska deca su se zadržavala, te su ih njihove majke učile kako da obrađuju zemlju, love i ratuju (Strabon, XI str. 503).
U Ilijadi, Homer ih spominje pod imenom Antianeira („one koje se bore kao muškarci“)
Amazonke se takođe pojavljuju u epizodi sa Argonautima, koji su nabasali na ostrvo Lemnos na svom putu ka zemlji Kolhidi. Argonauti su na ostrvu našli samo žene, kojima je vladala kraljica Hipsipila. Ostvu su dali ime Ginaikokratumena, što znači “vladavina žena”. Apolonije s Rodosa piše da su žene Jasona i njegove saborce dočekale s pričom o tome kako je u prošlosti ostvo bilo napadnuto i kako su u borbi svi muškarci izginuli. Amazonke su zatim ponudile Argonautima da zauzmu mesta njihovih poginulih muževa, međutim, Argonauti su odbili ponudu i nastavili svojim putem, ne znajući da su u stvari muškarci ostrva poginuli od ruke sopstvenih supruga.
Amazonke se takođe pojavljuju u grčkoj umetnosti drevnog perioda vezane za nekoliko grčkih legendi. U Ilijadi se pominje da su Amazonke napale Likiju ali su bile pobeđene. Pobedio ih je Belerofont koga je u taj rat poslao Jobat, kralj Likije, u nadi da će u tom boju izgubiti život (Ilijada, VI str. 186.) Ilijada pominje grob kraljice libijskih Amazonki, Mirine, koja je, prema Diodoru[4], povela svoje Amazonke u rat protiv Libije i Gorgona.
Napale su Frigijce, kojima je pomogao Prijam, kralj Troje, tada još uvek veoma mlad (Ilijada, III, str. 189). Međutim, mnogo kasnije, njegove protivnice, Amazonke, staće na njegovu stranu u Trojanskom ratu protiv Grka pod vođstvom kraljice Pentesileje, „rođene Tračanke“ (Kvint Smirnjanin), koja je poginula od Ahilove ruke, kako se to tvrdi u Etiopidi[5] koja nastavlja Ilijadu (Kvint Smirnjanin, I; Justin, II; Virgilije, Eneida, I, str. 490).
Jedan od zadataka koje je Evristej dao Heraklu bio je da se domogne pojasa amazonske kraljice Hipolite (Apolidor, II, 5). Herakla je pratio Tezej, koji je zarobio princezu Antiopu, Hipolitinu sestru, što je dovelo do napada na Atiku u kom je Antiopa poginula boreći se na Tezejevoj strani. U drugim verzijama, Tezej se ili ženi Hipolitom, a u drugim Antiopom koja ostaje u životu. Borba između Atinjana i Amazonki je dosta obrađivana u umetnosti, čak postoji ceo jedan umetnički rod — amazonomakija — mermerni bareljefi kao što je onaj sa Partenona ili skulpture mauzoleja u Halikarnasusu.
Takođe se veruje da su Amazonke preduzele ratni pohod protiv ostrva Leukos (danas Zmijsko ostrvo u Crnom moru) na ušću Dunava, gde je Tetida rasula Ahilov prah. Duh mrtvog heroja se pojavio i preplašio konje te su se dali u trk i pregazili napadače koji su morali da se povuku.
Takođe su bile poznate i u vreme Aleksandra Velikog. Neki od Aleksandrovih biografa pominju amazonsku kraljicu Talestridu koja je posetila Aleksandra i potom rodila njegovo dete. Međutim, nekoliko drugih Aleksandrovih biografa poriču ovu tvrdnju, uključujući i veoma cenjeni sekundarni izvor, Plutarha. U svojim spisima, Plutarh pominje trenutak kada Aleksandrov pomorski komandant, Onesikrije, čita epizodu sa Amazonkom kralju Trakije, Lizimahu koji je bio član te ekspedicije. Lizimah se nasmešio i upitao: „A gde sam onda ja bio?“.
Ženski lik volske device ratnice Kamile u Virgilijevoj Eneidi ima mnogo karakteristika mitskih Amazonki.
Pre nego što je moderna arheologija otkrila neke skitske grobove žena ratnika sahranjenih pod kurganima u oblasti Altajskih planina i Sarmatije i napokon dala konačnu formu grčkom mitu, poreklo priča o Amazonkama je bilo predmet raznoraznih pretpostavki među stručnjacima. Enciklopedija „Britanika“ iz 1911. godine, piše:
„Dok neki Amazonke smatraju apsolutno mitskim bićima, drugi pretpostavljaju da postoji istorijska baza za ovaj mit. Božanstva koja su obožavale bili su Arej (koji je kod njih sistematski bio bog rata, tračkog ili generalno severnjačkog porekla) i Artemida, ali ne uobičajeno grčko božanstvo istog imena, već neko njoj ekvivalentno azijsko božanstvo. Takođe se pretpostavlja da su Amazonke isprva bile sluge hrama i sveštenice (hierodulae) ove boginje, i da je amputiranje dojke odgovaralo samosakaćenju boga Atisa i Kibelinih Gala.
Kada su se geografska znanja proširila, putnici su formirali još jednu teoriju na osnovu priča o plemenima kojima su vladale isključivo žene i koje su ispunjavale sve dužnosti koje su se svuda smatrale isključivo muškim, prema kojima su se nasleđivala prava na plemićke titule i nasledstvo i koje su imale apsolutnu vlast u svim poslovima. Odatle je proizašlo verovanje da su Amazonke narod žena ratnika koje organizuju i vode isključivo žene.“
Komentariši