Dubrovačka djelatnost u Bosni nije se ograničavala samo na to da pojedinačno ili zajednički odlaze povremeno u Bosnu i obavljaju svoje trgovačke poslove. Neki od njih su se zbog svojih poslova vezali za neki trg ili rudnik, tako da su se na njemu zadržavali duže ili kraći vremenski period. Okupljanja Dubrovčana na jednom mjestu postepeno su dovela do osnivanja dubrovačkih naselja u Bosni.
Već u drugoj polovini XIV stoljeća u Srebrenici se razvila jaka dubrovačka kolonija. Značaj ove kolonije ogleda se i u tome što je Dubrovnik postavljao u Srebrenici stalnog konzula, koji je bio stariješina kolonije, te obavljao niz poslova. Stalni konzul se također nalazio i u Drijevima. U XV stoljeću situacija se izmijenila. Priliv Dubrovčana bio je sve veći, tako da je formiranje dubrovačkih kolonija uzelo puni zamah. Pošto se Dubrovčani ne nalaze samo u prolazu na određenom trgu ili u rudniku, već borave duže vrijeme, javila se potreba za imenovanje sudskih kolegija koji su sa konzulom na čelu imali sudsku vlast nad članovima kolonije.
Počeci i razvoj dubrovačkih kolonija
Visoko je bilo bosanski trg na kome je najranije došlo do formiranja duborvačke kolonije. Tu se Dubrovčani javljaju od 1382. godine, ali povremeno i u malom broju. Kao početak stvaranja ove dubrovačke kolonije treba uzeti godinu 1412., jer se od tada Dubrovčani nalaze u Visokom u sve većem broju. Međutim, dubrovačka kolonija u Visokom nije bila dugog vijeka, već od 1431. došlo je do njenog opadanja, a nakon nekoliko godina i do izumiranja ove kolonije.
Proces nestanka dubrovačke kolonije u Visokom je veoma zanimljiv, jer je veliki broj njenih članova prešao u druga mjesta srednjovjekovne Bosne, a najviše njih u Fojnicu. Bilo je više razloga koji su uzrokovali ovu pojavu. Glavni od njih je postojanje bogatih rudnika srebra u okolini Fojnice, koji su privlačili dubrovačke trgovce. Svakako su i upadi Osmanlija u srednju Bosnu doprinijeli da Visoko izgubi značaj trgovačkog mjesta.
Uporedo sa odumiranjem duborvačkog naselja u Visokom, došlo je do osnivanja kolonije uz fojnički rudnik. Od 1430. godine počinje razvoj dubrovačke kolonije u Fojnici, kada je prvi put zabilježeno djelovanje dubrovačkog suda. Od tog vremena raste broj Dubrovčana u Fojnici, te zbog toga dolazi i do potrebe za postavljanjem sudija i konzula, koji bi rješavali nastale nesuglasice među dubrovačkim građanima u Fojnici. Na osnovu sačuvanih podataka može se pratiti razvoj dubrovačke kolonije u Fojnici sve do 1450. godine, kada dolazi do zastoja.
Teška vanjskopolitička situacija se odrazila na stanje u privredi na cjelokupnoj teritoriji bosanske države, pa je tako dovela do stagnacije i u Fojnici. Mada je od sredine XV stoljeća došlo do opadanja i smanjenja dubrovačke kolonije u Fojnici, ona se održala sve do političkog sloma Bosanskog kraljevstva 1463. godine. U period između 1430. i 1463. godiune dubrovačka kolonija u Fojnici je imala 365 članova. Među njima je 44 Dubrovčana živjelo u Fojnici duži vremenski period.
Osim toga utvrđeno je da je u Fojnici živio i radio 31 Dubrovčanin neprekidno duži vremenski rok, čak i preko 30 godina. Stoga nije iznenađujuća pojava da su neki u Fojnici ostali sve do svoje smrti, o čemu nam svjedoče njihovi testamenti.
U Kreševu se tek od 1434. godine primjećuje veći broj Dubrovčana. Većina njih se kraće vrijeme zadržavala u Kreševu, a samo dio njih je tu boravio nekoliko godina. Interesantno je da od 15 Dubrovčana koji duže vremena borave u Kreševu, njih 12 su istovremeno članovi kolonije u Fojnici. Stoga je boravak Dubrovčana u Kreševu bio privremenog karaktera, zapravo kraća ili duža posjeta rudniku u blizini Fojnice, radi obavljanja trgovačke djelatnosti.
Među trgovima istočne Bosne dubrovačke kolonije su bile formirane samo u Foči i Borču. U Foči je već od 1402. godine bilo Dubrovčana, ali se tek od 1422. godine javljaju u većem broju, a tu godinu možemo uzeti kao početnu godinu formiranja kolonije. Njen se razvoj može pratiti do 1448. godine, kada ona naglo iščezava. U istočnoj Bosni Dubrovčani se još mogu naći u Borču. Tu borave od 1423. godine. Međutim, podaci o sudskim komisijama su zabilježeni tek 1438. godine. Nakon toga rastao je broj Dubrovčana na ovom trgu, te se njihovo prisustvo može pratiti sve do 1450. godine. Zamiranje dubrovačkih kolonija počelo je oko 1450. godine. Tokom vremena broj Dubrovčana se smanjivao, a glavni razlog tome je sve veća opasnost Osmanlija, koji su u to vrijeme počeli sticati uporišta na području Bosne.
Komentariši